Ignacy Mościcki – prezydent, który był genialnym chemikiem

Wracamy do naszej serii, w której przypominamy sylwetki wielkich polskich naukowców. Dziś opowiadamy o Ignacym Mościckim, który był nie tylko prezydentem naszego kraju, ale też genialnym chemikiem. #odkrycinanowo

Ignacy Mościcki urodził się dokładnie 153 lata temu – 1 grudnia 1867 roku w Mierzanowie na Mazowszu. Był polskim naukowcem, wynalazcą i autorem ponad 40 patentów. Do historii przeszedł jako prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1926-1939 i budowniczy polskiego przemysłu chemicznego.

Mościcki już jako uczeń gimnazjum wykazywał szczególne uzdolnienia w zakresie nauk ścisłych. W 1891 ukończył chemię na politechnice w Rydze, a następnie podjął studia na Technical College i w Patent Library w Londynie, dokąd wyemigrował w 1892. Swoją karierę naukową rozpoczął pięć lat później na szwajcarskim Uniwersytecie we Fryburgu.

Specjalizował się w elektrochemii, a dzięki swoim badaniom nad elektrycznością, na początku XX wieku stał się światowym autorytetem w tej dziedzinie. Jako kierownik techniczny w firmie Société de l’Acide Nitrique (która sfinansowała jego badania) był autorem metody produkcji kwasu azotowego, polegającej na wiązaniu azotu z powietrza, za pomocą energii elektrycznej. W tym celu Mościcki osobiście skonstruował i opatentował kondensatory wysokiego napięcia, które nie były ówcześnie produkowane, a których wartość oszacowano na milion franków.

W 1907 roku jego urządzenia zostały wykorzystane w mechanizmach nadawczych na wieży Eiffla, w największej baterii kondensatorów na świecie. Polski wynalazca zdobył również uznanie Alberta Einsteina (który był wówczas ekspertem urzędu patentowego) za opracowanie technologii reakcji tlenu i azotu w łuku elektrycznym, z wykorzystaniem wirującego płomienia w polu magnetycznym, służącej do pozyskania azotu z atmosfery. Podczas pobytu w Szwajcarii ważnym aspektem w życiu Mościckiego było zacieśnianie przyjaźni z Józefem Piłsudskim, który gościł w jego willi w czasie wizyt w tym kraju.

Na początku 1912 roku, powodowany tęsknotą za ojczyzną, Mościcki przyjął ofertę pracy na Politechnice Lwowskiej, gdzie został profesorem zwyczajnym technologii chemii nieorganicznej i elektrochemii technicznej, a także nadano mu tytuł doktora honoris causa za zasługi na polu nauki i przemysłu. W tym czasie zajmował się projektowaniem aparatury chemicznej dla szeregu zakładów produkcyjnych, m. in. w Jaworznie i w Miluzie we Francji. Patenty, które wówczas uzyskał (m. in. na oddzielenie ropy naftowej od wody), uczyniły z niego zamożnego człowieka.
Kilka lat później, w czasie I wojny światowej, wraz z dr. Kazimierzem Klingiem z Uniwersytetu Lwowskiego, utworzył spółkę „Instytut Badań Naukowych i Technicznych – Metan”, której działalność przyniosła liczne patenty w dziedzinie petrochemii. Jednym z nich była instalacja destylacji ropy – tak wydajna, że zaczęto ją powszechnie stosować w Stanach Zjednoczonych.

W latach 20. XX wieku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Mościcki uruchomił fabrykę nawozów sztucznych w Chorzowie, gdzie, dzięki swojemu wynalazkowi, doprowadził do zwiększenia wydajności o 150%. Jako prezydent był inicjatorem budowy zakładów azotowych pod Tarnowem, które uniezależniły Polskę od importu związków azotu. Dzielnica, wokół której powstała wytwórnia, została na cześć prezydenta nazwana Mościcami, a sama fabryka, jak i wspomniany wcześniej instytut, istnieją do dziś. Warto dodać, że w 1928 roku Mościcki został honorowym obywatelem Gdyni.

Krótko po wybuchu II wojny światowej Ignacy Mościcki wyemigrował do Rumunii, skąd po złożeniu urzędu przeniósł się do Szwajcarii. Zmarł w 1946 roku w Versoix niedaleko Genewy, a jego szczątki przewieziono do Polski w 1993 roku.

autor Bartłomiej Jerzak